yüksek işlevli otizm ne demek?

Yüksek İşlevli Otizm (YİO)

Yüksek işlevli otizm (YİO), otizm spektrum bozukluğunun (OSB) bir alt türü olarak kabul edilir. Bu terim, geleneksel olarak "atipik otizm" veya "Asperger sendromu" tanısı almış bireyleri tanımlamak için kullanılmıştır. Ancak, DSM-5'in yayınlanmasıyla birlikte bu ayrımlar ortadan kalkmış ve tüm bireyler OSB şemsiyesi altında değerlendirilmeye başlanmıştır. YİO terimi hala yaygın olarak kullanılsa da, artık resmi bir tanı kategorisi değildir.

Temel Özellikler:

• Sosyal İletişim ve Etkileşimde Zorluklar: YİO'lu bireyler, sosyal ipuçlarını anlamakta, karşılıklı sohbet başlatmakta ve sürdürmekte, empati kurmakta ve akranlarıyla ilişki kurmakta zorlanabilirler. Bu zorluklar, sosyal ortamlarda sosyal beceri eksiklikleri olarak kendini gösterebilir.

• Tekrarlayıcı Davranışlar ve Kısıtlı İlgi Alanları: YİO'lu bireyler, belirli rutinlere sıkı sıkıya bağlı kalabilir, tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilir (örneğin, sallanma, el çırpma) ve belirli ilgi alanlarına aşırı odaklanabilirler. Bu ilgi alanları yoğun ve detaylı olabilir, ancak sosyal etkileşimleri kısıtlayabilir. Bu durum takıntılı davranış olarak da nitelendirilebilir.

• Normal veya Üstün Zeka Düzeyi: YİO'lu bireylerin zeka düzeyleri genellikle normal veya normalin üzerindedir. Bu, onların akademik olarak başarılı olmalarını sağlayabilir. Ancak, sosyal ve duygusal zorluklar, öğrenme süreçlerini etkileyebilir.

• Dil Gelişiminde Görece Daha Az Gecikme: Geleneksel otizme kıyasla, YİO'lu bireylerde dil gelişiminde daha az gecikme görülür. Bazıları erken yaşta konuşmaya başlar ve geniş bir kelime dağarcığına sahip olabilirler. Ancak, dili sosyal bağlamda kullanmakta zorlanabilirler. Bu durum pragmatik dil becerilerindeki eksikliklerden kaynaklanabilir.

• Duyusal Hassasiyetler: YİO'lu bireyler, ışık, ses, koku, tat veya dokunma gibi duyusal uyaranlara karşı aşırı hassas olabilirler. Bu hassasiyetler, günlük yaşam aktivitelerini zorlaştırabilir ve duyusal aşırı yüklenme durumlarına yol açabilir.

Nedenleri:

YİO'nun nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Tanı ve Tedavi:

YİO tanısı, klinik gözlem, gelişimsel değerlendirme ve standart testler kullanılarak konulur. Tedavi, bireyin ihtiyaçlarına göre uyarlanır ve genellikle davranış terapisi, konuşma terapisi, mesleki terapi ve sosyal beceri eğitimini içerir. Davranış terapisi ve sosyal beceri eğitimi, YİO'lu bireylerin sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.